Η αμυγδαλιά ανήκει στην οικογένεια των Rosaceae, δηλαδή ανήκει στην ίδια οικογένεια με την ροδακινιά, την βερικοκιά, την μηλιά κλπ. Είναι ένα δέντρο που φθάνει τα 3—8 μέτρα ύψος. Είναι φυλλοβόλο δέντρο. Έχει φύλλα απλά, λογχοειδή, οδοντωτά, γυαλιστερά. Οι οφθαλμοί της διακρίνονται σε ξυλοφόρους και ανθοφόρους. Τα άνθη της έχουν χρώμα άσπρο ή ροζ ανοιχτό. Ο καρπός της είναι δρύπη και αποτελείται από το εξωκάρπιο, το μεσοκάρπιο και το ενδοκάρπιο που περικλείει το σπέρμα.
Η αμυγδαλιά μπορεί να αναπτυχθεί σε ποικιλία εδαφών, αλλά αναπτύσσεται καλύτερα σε βαθειά αμμοπηλώδη μέχρι τα αργιλοαμμώδη και με καλή στράγγιση εδάφη. Επίσης έχει το χαρακτηριστικό ότι αντέχει στην υψηλή περιεκτικότητα του εδάφους σε ασβέστιο .
Οι ποικιλίες της αμυγδαλιάς στην πλειοψηφία τους είναι αυτόστειρες και χρειάζονται σταυρεπικονίαση. Στην καλλιέργεια της αμυγδαλιάς, πρέπει κανείς να φυτεύει μαζί με την κύρια ποικιλία και κάποια άλλη που θα είναι ο επικονιαστής της για να έχει καλή καρπόδεση. Υπολογίζεται ότι ο αριθμός των επικονιαστών πρέπει να είναι στο 50% του αριθμού της κύριας ποικιλίας. Η επικονίαση επιτυγχάνεται με την βοήθεια των εντόμων (μέλισσες). Είναι φυτό εντομόφιλο.
Η αμυγδαλιά ανθίζει επάνω σε ειδικά καρποφόρα όργανα τα «μπουκέτα του Μαΐου» που είναι πολυετή όργανα καρποφορίας (3-4 έτη) και σε ετήσιους βλαστούς, από τον Ιανουάριο μέχρι τον Μάρτιο.
Πολλαπλασιασμός – φύτευση
Η αμυγδαλιά πολλαπλασιάζεται με σπόρο για την παραγωγή σπορόφυτων, τα οποία όμως πρέπει στη συνέχεια να εμβολιασθούν με την κατάλληλη ποικιλία.
Ο εμβολιασμός που επιλέγεται είναι «του όρθιου Τ» επάνω σε υποκείμενα 1-2 ετών ή ο σχιστός εμβολιασμός ή ο υπόφλοιος στεφανίτης, σε δέντρα μεγάλης ηλικίας.
Η αμυγδαλιά φυτεύεται σε τετράγωνα σε αποστάσεις 6-8 μέτρα. Το φύτεμα γίνεται στα τέλη του Φθινοπώρου. Τα φυτά που φυτεύονται είναι εμβολισμένα σε κατάλληλα υποκείμενα. Παλαιότερα χρησιμοποιούνταν σπορόφυτα αμυγδαλιάς που ήταν ανθεκτικά στην υψηλή περιεκτικότητα του εδάφους σε ασβέστιο και την ξηρασία αλλά όμως ήταν ευαίσθητα σε διάφορες ασθένειες του εδάφους και τους νηματώδεις. Σήμερα χρησιμοποιούνται σαν υποκείμενα μερικά υβρίδια αμυγδαλοροδακινιάς, όπως είναι το GF677, GF557 αλλά και κάποια νεότερα όπως το GN22, και “Στυλιανίδης C” που συνδυάζουν αντοχή σε νηματώδεις και την υπερβολική περιεκτικότητα του εδάφους σε ασβέστιο.
Λίπανση αμυγδαλιάς
Οι ανάγκες της αμυγδαλιάς σε θρεπτικά στοιχεία μπορεί να προσδιορισθούν με μεγάλη ακρίβεια με την μέθοδο της «φυλλοδιαγνωστικής». Τα φύλλα πρέπει να συλλέγονται τον Ιούνιο- Ιούλιο και να προέρχονται από λογχοειδή χωρίς καρπούς.
Η αμυγδαλιά είναι απαιτητική σε άζωτο. Μία ποσότητα ενός κιλού αζώτου ανά δέντρο και έτος είναι συνήθως μια ικανοποιητική δόση με την οποία καλύπτει τις ανάγκες της σε άζωτο.
Το κάλιο επίσης είναι το δεύτερο σε σπουδαιότητα στοιχείο. Μία λίπανση της τάξεως 4-5 κιλών θειικού καλίου ανά δέντρο και έτος είναι ικανοποιητική λίπανση.
Όσον αφορά τον φωσφόρο, η αμυγδαλιά δεν αντιδρά καλά στην φωσφορική λίπανση. Θα πρέπει να γίνεται όταν υπάρχει έλλειψη. Αλλά για προληπτικούς λόγους μία ποσότητα με 0,5 κιλό ανά στρέμμα με φωσφόρο καλό είναι να δίδεται ετησίως.
Την μεγαλύτερη ανάγκη σε άζωτο έχει η αμυγδαλιά την άνοιξη και το καλοκαίρι.
Σε ορισμένες ποικιλίες όπως η Ferragnes και η Texas, εάν υπάρξει ανεπάρκεια φωσφόρου στο έδαφος προκαλείται όψιμη καρπόπτωση.
Το κάλιο έχει ιδιαίτερη σημασία για την αμυγδαλιά, γιατί αυξάνει την αντοχή των δέντρων στις χαμηλές θερμοκρασίες, καθώς και στην ξηρασία.
Το θειικό κάλιο χρησιμοποιείται συνήθως, αλλά και το νιτρικό μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε όξινα εδάφη.
Η αμυγδαλιά είναι απαιτητική επίσης σε Βόριο, γι’ αυτό θα πρέπει να γίνεται εξέταση με τη μέθοδο της φυλλοδιαγνωστικής ανά διετία ή τριετία και σε περίπτωση έλλειψης, να γίνεται προσθήκη Βόρακα με ενσωμάτωση στο έδαφος με 150 – 200 γραμμάρια ανά δένδρο. Τα προβλήματα ελλείψεως βορίου παρουσιάζονται συνήθως σε όξινα εδάφη, αμμώδη και με πολύ χαμηλή περιεκτικότητα σε οργανική ουσία, ή σε εκείνα που έχουν εφαρμοστεί ισχυρές αζωτούχες λιπάνσεις.
Επίσης είναι απαιτητική σε Ψευδάργυρο και η έλλειψη αντιμετωπίζεται με ψεκασμό Θειικού Ψευδαργύρου κατά τη περίοδο του λήθαργου.
Η αμυγδαλιά είναι ένα φυτό που παρουσιάζει πολλές φορές τροφοπενία ψευδαργύρου με αποτέλεσμα να υπάρχει μειωμένη καρπόδεση αλλά και μικρότερο μέγεθος καρπών.
Η άρδευση
Εφόσον θέλουμε ικανοποιητική παραγωγή αλλά και καλής ποιότητας ψίχας αμυγδάλων, η αμυγδαλιά πρέπει να αρδεύεται. Οι αρδεύσεις μπορεί να γίνονται με κατάκλιση, με αυλάκια, με σταγόνες και με μικρούς εκτοξευτές. Πολύ καλά αποτελέσματα δίνει η άρδευση με σταγόνες. Τις μεγαλύτερες ανάγκες σε νερό έχουν τα φυτά στα τέλη της άνοιξης, το καλοκαίρι αλλά και τους πρώτους μήνες του φθινοπώρου. Οι αρδεύσεις πρέπει να σταματούν μερικές ημέρες πριν από την έναρξη της συγκομιδής.
Το κλάδεμα
Η αμυγδαλιά πρέπει να κλαδεύεται κάθε χρόνο την περίοδο Οκτωβρίου- Ιανουαρίου. Το κλάδεμα διακρίνεται σε κλάδεμα σχηματισμού και σε κλάδεμα καρποφορίας.
Το κλάδεμα σχηματισμού αφορά το σχήμα που θα δώσουμε στο νεαρό δέντρο. Συνήθως στην αμυγδαλιά δίνεται το κυπελλοειδές σχήμα. Δημιουργείται ένα δέντρο με 3-4 κύριους βραχίονες.
Το κλάδεμα καρποφορίας, αποσκοπεί στην ανανέωση του καρποφόρου ξύλου και τον σχηματισμό νέων καρποφόρων οργάνων. Αυτό γίνεται με αποκοπή των παλαιότερων κλάδων αλλά και την ελαφρά αραίωση. Δηλαδή το κλάδεμα αυτό αφορά την απομάκρυνση των ξηρών ή προσβεβλημένων από διάφορους εχθρούς βλαστών, αλλά και την διατήρηση του φυτού σε ένα αποδεκτό ύψος ώστε να ευκολύνεται η συγκομιδή των καρπών.
Ζιζανιοκτονία
Η καταπολέμηση των ζιζανίων είναι επίσης μία εργασία που πρέπει να γίνεται στην καλλιέργεια της αμυγδαλιάς. Μπορεί να γίνεται με μηχανικά μέσα με χορτοκοπτικό ή με το κατάλληλο ζιζανιοκτόνο, ανάλογα με τα ζιζάνια που επικρατούν. Η καλύτερη πρακτική στην αντιμετώπιση των ζιζανίων στην αμυγδαλιά είναι η κοπή των ζιζανίων μεταξύ των γραμμών και από το Φεβρουάριο η χρήση ζιζανιοκτόνων πάνω στη γραμμή. Προσπάθειες πρέπει να γίνονται για τη διατήρηση των χειμερινών – εαρινών ζιζανίων μεταξύ των γραμμών για την ευκολότερη κίνηση των μηχανημάτων και την ταχεία απορρόφηση του βρόχινου νερού. Αλλά τα ανωτέρω ζιζάνια αποτελούν και το χώρο διατήρησης των πληθυσμών ωφελίμων εντόμων και ακάρεων του αμυγδαλεώνα, επομένως βοηθούν τα μέγιστα στη διατήρηση χαμηλών πληθυσμών των εχθρών της αμυγδαλιάς και ελαχιστοποιούν την ανάγκη εφαρμογής φυτοπροστατευτικών προϊόντων. Ένας τρόπος προστασίας των ωφελίμων πληθυσμών είναι η κοπή των ζιζανίων ανά δεύτερη σειρά κάθε φορά ώστε να υπάρχουν πάντα ανεπτυγμένα ζιζάνια στον αμυγδαλεώνα. Ένας άλλος τρόπος είναι η ύπαρξη φυσικής βλάστησης στις άκρες του χωραφιού όπου και δεν εφαρμόζονται φυτοπροστατευτικά σκευάσματα. Τέλος, η χλωρή λίπανση βίκου πέραν του αζώτου που προσφέρει στην καλλιέργεια, αποτελεί και ένα σημαντικό καταφύγιο για τη διατήρηση υψηλών πληθυσμών ωφελίμων και πηγή αζώτου σε όλους τους αμυγδαλεώνες.
Οι ποικιλίες της αμυγδαλιάς
Οι κυριότερες ποικιλίες που καλλιεργούνται στην Ελλάδα είναι οι εξής:
Ferragnes:
Είναι μία καλή και παραγωγική ποικιλία που δίνει αμύγδαλα που χρησιμοποιούνται σαν ξηροί καρποί επειδή έχουν μεγάλη περιεκτικότητα σε ψίχα. Είναι μία από τις κύριες ποικιλίες της Ελλάδος, με το 34% του αριθμού των δέντρων της αμυγδαλιάς που καλλιεργούνται στην Ελλάδα. Ανθίζει 7 περίπου ημέρες μετά την Texas στις αρχές Μαρτίου. Τα αμύγδαλα ωριμάζουν από τα τέλη Αυγούστου. Είναι ανθεκτική ποικιλία στον μύκητα του κλαδοσπόριου και της μονίλια.
Ferraduel:
Η ποικιλία αυτή χρησιμοποιείται σαν επικονιαστής της προηγούμενης ποικιλίας. Ανθίζει όψιμα στις αρχές Μαρτίου. Δίνει αμύγδαλα με καλής ποιότητας ψίχα και με ποσοστό ψίχας 25-28%, αλλά και σημαντική παραγωγή, όμως έχει το μειονέκτημα ότι δίνει καρπούς κάθε δεύτερο χρόνο (παρενιαυτοφορεί). Ωριμάζει στα τέλη του Σεπτεμβρίου. Είναι ανθεκτική στο κλαδοσπόριο και στη μονίλια.
Texas:
Ποικιλία ζωηρή ορθόκλαδη ανθεκτική στο κλαδοσπόριο και την μονίλια. Είναι μία ποικιλία που χρησιμοποιείται για μεταποίηση, έχει καλή παραγωγικότητα, δίνει αμύγδαλα με μικρή ποσότητα ψίχας (45%) και παρουσιάζει αυξημένα ποσοστά καρπόπτωσης. Τα αμύγδαλα αυτής της ποικιλίας είναι στρογγυλά. Το 54% των αμυγδαλιών της Ελλάδος προέρχονται από αυτή την ποικιλία.. Τα αμύγδαλα ωριμάζουν στα τέλη Σεπτεμβρίου. Χαρακτηρίζεται από την παραγωγή διπλόσπερμων αμυγδάλων. Είναι ποικιλία ανθεκτική στο κλαδοσπόριο και την μονίλια. Ανθίζει αρχές Μαρτίου.
Truoito:
Είναι παραγωγική ποικιλία και αποτελεί τον επικονίαση της προηγούμενης ποικιλίας. Τα αμύγδαλα έχουν ωοειδές σχήμα και σκληρό κέλυφος. Έχει ποσοστό ψίχας 28-30%. Είναι μερικά αυτογόνιμη ποικιλία αλλά έχει το μειονέκτημα ότι παρουσιάζει ευαισθησία στην μονίλια και το ευρύτομο. Ωριμάζει στα τέλη του Σεπτεμβρίου
Αι : παράγει αμύγδαλα ωοειδούς σχήματος με λεπτό περικάρπιο και κέλυφος ημίσκληρο. Ποσοστό ψίχας 42-45%. Ωριμάζει στα τέλη Σεπτεμβρίου. Ευαίσθητη ποικιλία στο κλαδοσπόριο.
Nonpareil:
Πολύ παραγωγική ποικιλία, καλής ποιότητας με ποσοστό ψίχας 60%. Χαρακτηρίζεται από την παραγωγή διπλόσπερμων αμυγδάλων. Ωριμάζει στα μέσα Σεπτεμβρίου. Παρουσιάζει όμως σε μεγάλο βαθμό την πάθηση που λέγεται Noninfectiousbudfailure(μη μολυσματική απώλεια οφθαλμών).
Ρέτσου :
Έχει καρπούς επιμήκεις με κέλυφος εύθραυστο. Το ποσοστό της ψίχας της είναι 55-65%. Ωριμάζει στα μέσα Σεπτεμβρίου. Είναι δέντρο με ζωηρή ανάπτυξη, ορθόκλαδο. Ποικιλία ανθεκτική στην ξηρασία.
Ασθένειες της αμυγδαλιάς
Η αμυγδαλιά έχει τους εξής εχθρούς και ασθένειες:
Noninfectiousbudfailure: τα παραγωγικά φυτά παρουσιάζουν το φαινόμενο να νεκρώνονται οι πλάγιοι οφθαλμοί και δεν αναπτύσσονται τα μπουκέτα του Μαΐου. Η προσβολή αυτή, προέρχεται από τον οφθαλμό του εμβολίου που λήφθηκε από φυτό με παρόμοιο πρόβλημα.
Η μονίλια: η ασθένεια αυτή προκαλείται από ένα μύκητα. Προσβάλει τα άνθη, τους νεαρούς και μεγαλύτερης ηλικίας βλαστούς.
Κορύνεο: το χαρακτηριστικό σύμπτωμα αυτής της μυκητολογικής ασθένειας είναι οι χαρακτηριστικές τρύπες που προκαλεί στα φύλλα, αλλά και οι κηλίδες στους βλαστούς.
Σκωρίαση: κυρίως σε ντόπιες ποικιλίες
Πολύστιγμα: Είναι μυκητολογική ασθένεια. Προκαλεί καστανέρυθρες κηλίδες στα φύλλα.
Το ευρύτομο: είναι ένα έντομο που διαχειμάζει στους βλαστούς ή και στο έδαφος σε μουμιοποιημένους καρπούς. Προσβάλει τους νεαρούς καρπούς τον Απρίλιο.
Τετράνυχοι κλπ
Για την καταπολέμηση των εχθρών και ασθενειών γίνονται οι κατάλληλοι ψεκασμοί με τα κατάλληλα φάρμακα.
Η ωρίμανση των αμυγδάλων
Τα αμύγδαλα ωριμάζουν ανάλογα με την ποικιλία από τα τέλη Αυγούστου μέχρι τα τέλη Σεπτεμβρίου. Τα αμύγδαλα είναι κατάλληλα για συγκομιδή όταν ανοίγει το περικάρπιο αφού έχει ξεραθεί μερικώς. Η συγκομιδή στη χώρα μας γίνεται με ράβδισμα των κλαδιών και συγκέντρωση των αμυγδάλων επάνω σε δίχτυα που απλώνονται στη βάση των δέντρων. Τα τελευταία χρόνια η συγκομιδή των καρπών γίνεται και με μηχανήματα δόνησης.
Στην συνέχεια ακολουθεί, αποφλοίωση με την απομάκρυνση του περικαρπίου και άπλωμα στον ήλιο ή στη σκιά για το στέγνωμα των αμυγδάλων.
Σήμερα η αποφλοίωση γίνεται με ειδικά αποφλοιωτικά μηχανήματα και η αποξήρανση σε ειδικά ξηραντήρια με θερμοκρασίες 42ο -43ο C. Το ποσοστό της υγρασία των αποξηραμένων αμυγδάλων πρέπει να είναι 5-7%.